αφρικανική υπομονή

Ο Ευρωπαίος και ο Αφρικανός έχουν τελείως διαφορετική αντίληψη περί χρόνου, τον αντιλαμβάνονται διαφορετικά και διαφορετικά τον αντιμετωπίζουν. Στην ευρωπαϊκή αντίληψη ο χρόνος υπάρχει πέρα από τον άνθρωπο, υπάρχει αντικειμενικά, κάπως έξω από μας, και έχει ιδιότητες μετρήσιμες και γραμμικές. Σύμφωνα με το Νεύτωνα, ο χρόνος είναι απόλυτος: "Ο απόλυτος, πραγματικός, μαθηματικός χρόνος ρέει ομοιόμορφα και χωρίς καμία αναφορά σε οτιδήποτε το εξωτερικό." Ο Ευρωπαίος αισθάνεται υπηρέτης του χρόνου, εξαρτάται απ' αυτόν, είναι υποδουλωμένος σ' αυτόν. Για να υπάρχει και να λειτουργεί, πρέπει να τηρεί τους σιδηρούς και απαράβατους νόμους του, τις άτεγκτες αρχές και τους κανόνες του. Πρέπει να τηρεί τις προθεσμίες, τις ημερομηνίες, τις μέρες και τις ώρες. Ακολουθεί την τάξη του χρόνου, πέρα απ' αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει. Αυτή του επιβάλλει την πειθαρχία της, τις απαιτήσεις της και τις νόρμες της. Μεταξύ του ανθρώπου και του χρόνου υπάρχει μια άλυτη σύγκρουση, που τελειώνει πάντα με την ήττα του ανθρώπου: Ο χρόνος εκμηδενίζει τον άνθρωπο.
Διαφορετικά αντιλαμβάνονται το χρόνο οι Αφρικανοί. Γι' αυτούς ο χρόνος είναι μια κατηγορία πολύ πιο χαλαρή, ανοιχτή, ελαστική, υποκειμενική. Ο άνθρωπος είναι που επιδρά στη διαμόρφωση του χρόνου, στην κίνηση και στο ρυθμό του (ο άνθρωπος, βέβαια, που ενεργεί με τη συναίνεση των προγόνων του και των θεών). Μάλιστα ο χρόνος είναι κάτι που ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει, γιατί, για παράδειγμα, η ύπαρξη του χρόνου εκφράζεται μέσα από τα γεγονότα, κι αυτό, δηλαδή αν ένα γεγονός λάβει χώρα ή όχι, εξαρτάται από τον άνθρωπο. Αν δύο στρατοί δεν πολεμήσουν σε μια μάχη, η μάχη αυτή δεν θα λάβει χώρα (δηλαδή ο χρόνος δεν θα εκδηλώσει την παρουσία του, δεν θα υπάρξει).
Ο χρόνος εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της δράσης μας και χάνεται όταν τη σταματήσουμε ή δεν την αναλάβουμε καθόλου. Είναι μια ύλη που υπό την επίδρασή μας μπορεί πάντα να ζωντανέψει, αλλά που θα πέσει σε κατάσταση νάρκης, ακόμα και ανυπαρξίας, αν δεν της προσφέρουμε την ενέργειά μας. Ο χρόνος είναι μια οντότητα αδρανής, παθητική και προπαντός εξαρτημένη από τον άνθρωπο.
Πλήρης αντίθεση με την ευρωπαϊκή σκέψη.
Ερμηνεύοντάς το μέσα από πρακτικές καταστάσεις, αυτό σημαίνει πως, αν πάμε σ' ένα χωριό όπου για το απόγευμα έχει προγραμματιστεί συνέλευση και στο καθορισμένο μέρος δεν υπάρχει κανείς, τότε το ερώτημα "Πότε θα γίνει η συνέλευση;" στερείται νοήματος. Γιατί η απάντηση είναι εκ των προτέρων γνωστή: "'Οταν μαζευτεί ο κόσμος".
Ο Αφρικανός λοιπόν που ανεβαίνει στο λεωφορείο δεν ρωτάει πότε θα φύγει. Μπαίνει, κάθεται σε μια άδεια θέση και πέφτει στην κατάσταση στην οποία περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, σε μια κατάσταση νεκρικής αναμονής.
"Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια καταπληκτική ικανότητα αναμονής" μου είπε ένας 'Αγγλος που μένει εδώ χρόνια "ικανότητα, ανθεκτικότητα, μιαν άλλη αίσθηση!"
Οι Αφρικανοί πιστεύουν ότι κάπου στον κόσμο κυκλοφορεί, κυλάει μια μυστηριακή ενέργεια, που, όταν έρθει κοντά και μας γεμίσει, θα μας δώσει τη δύναμη για να βάλουμε το χρόνο σε κίνηση- κάτι θα αρχίσει να γίνεται. Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, πρέπει να περιμένουμε. Κάθε άλλη συμπεριφορά είναι ψευδαίσθηση και δονκιχοτισμός.

Ρίσαρντ Καπισίνσκι "'Εβενος, το χρώμα της Αφρικής", μετάφραση από τα Πολωνικά, Ζώγια Μαυροειδή, εκδόσεις Μεταίχμιο, Ryszard Kapuscinski
'Ακουσε τι κατάλαβε ο Καπισίνσκι για τον Αφρικάνικο χρόνο: Αφρικάνικο Χρόνο.